شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنج‌شنبه قطعنامه‌ای تصویب کرد که طی آن از ایران خواسته شده است فوراً همکاری‌های خود با این آژانس را بهبود بخشد و گزارشی جامع در مورد مسائل مرتبط با برنامه هسته‌ای خود ارائه کند. کشورهای پیشنهادکننده قطعنامه می گویند این اقدام به‌منظور فشار بر ایران برای آغاز مذاکرات هسته‌ای جدید صورت گرفته است.
تلاش‌های ناموق جمهوری اسلامی برای جلوگیری از تصویب قطعنامه
این قطعنامه توسط بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایالات متحده پیشنهاد شد. به‌رغم تلاش‌های لحظه آخری ایران برای محدود کردن ذخایر اورانیوم خود در سطوح نزدیک به درجه تسلیحاتی، این کشورها این اقدام ایران را ناکافی و غیرصادقانه تلقی کردند. دیپلمات‌ها اعلام کردند که ایران این اقدام را مشروط به لغو قطعنامه کرده بود.
واکنش‌های دیپلماتیک به قطعنامه
در جریان رأی‌گیری، چین، روسیه و بورکینافاسو به این قطعنامه رأی منفی دادند. ۱۹ کشور رأی مثبت و ۱۲ کشور نیز رأی ممتنع دادند. تصویب این قطعنامه احتمالاً با واکنش تند ایران روبرو خواهد شد. در گذشته، ایران پس از انتقادهای شورای حکام، فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش داده و نظارت آژانس را کاهش داده است.
محورهای اصلی قطعنامه جدید
قطعنامه اخیر همچون موارد مشابه قبلی، بر لزوم ارائه توضیحات ایران در مورد آثار اورانیوم کشف‌شده در سایت‌های اعلام‌نشده و اجازه نمونه‌برداری‌های لازم توسط آژانس تأکید دارد. این قطعنامه از ایران خواسته است گزارشی جامع و به‌روز در مورد وجود یا استفاده احتمالی از مواد هسته‌ای اعلام‌نشده ارائه دهد. انتظار می‌رود این گزارش تا بهار ۲۰۲۵ ارائه شود.
اهداف غرب از فشار بر ایران
قدرت‌های غربی امیدوارند این گزارش ایران را به پذیرش محدودیت‌های جدید هسته‌ای وادار کند. این محدودیت‌ها به احتمال زیاد کمتر از توافق ۲۰۱۵ خواهد بود؛ توافقی که پس از خروج ایالات متحده در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به هم خورد. با توجه به بازگشت احتمالی ترامپ به قدرت در ژانویه و پیشرفت ایران در غنی‌سازی اورانیوم فراتر از محدودیت‌های توافق ۲۰۱۵، امکان موفقیت مذاکرات جدید همچنان نامشخص است.
در صورت عدم توافق جدید تا اکتبر سال آینده، این گزارش می‌تواند زمینه‌ساز استفاده از مکانیزم “ماشه” شود؛ فرآیندی که در آن موضوع به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شده و تحریم‌های لغوشده بر اساس توافق ۲۰۱۵ مجدداً اعمال می‌شوند.
دیدار اخیر رافائل گروسی با مقامات ایرانی
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هفته گذشته به تهران سفر کرد تا با مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید ایران، درباره بهبود همکاری‌ها گفت‌وگو کند. وی روز سه‌شنبه در گزارشی به اعضای آژانس اعلام کرد که ایران اقدام به اجرای “اقدامات مقدماتی” کرده است. گروسی تأکید کرد که ایران درخواست وی برای محدود کردن ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی را پذیرفته است.
ظرفیت غنی‌سازی ایران و نگرانی‌های بین‌المللی
ایران به گفته آژانس، اکنون ذخایر کافی اورانیوم ۶۰ درصدی برای ساخت چهار سلاح هسته‌ای در صورت غنی‌سازی بیشتر در اختیار دارد. همچنین این کشور ذخایر اورانیوم در سطوح پایین‌تر برای ساخت تعداد بیشتری از سلاح‌ها را داراست. با این حال، ایران همواره ادعا کرده که به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.
احتمال واکنش ایران به تصویب قطعنامه
با تصویب قطعنامه، احتمالاً ایران واکنش نشان خواهد داد. بلافاصله پس از رأی‌گیری، رسانه‌های دولتی ایران از بیانیه مشترک وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران خبر دادند. در این بیانیه آمده که محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، دستوراتی برای اقداماتی از جمله فعال‌سازی سانتریفیوژهای جدید و پیشرفته صادر کرده است.
یک دیپلمات ارشد پیش از رأی‌گیری اعلام کرده بود: “اگر قطعنامه‌ای تصویب شود، ایران یا فعالیت‌های خود را افزایش خواهد داد یا دسترسی آژانس را کاهش خواهد داد.”
چشم‌انداز مذاکرات آینده
با نزدیک شدن به تاریخ “روز خاتمه” در اکتبر ۲۰۲۵، توافق‌های جدید برای تعیین محدودیت‌های تازه بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در حالی که اختلافات میان ایران و غرب همچنان عمیق است، فشارهای بین‌المللی برای یافتن راهکاری دیپلماتیک ادامه دارد. برخی تحلیلگران بر این باورند که اگر توافق جدیدی حاصل نشود، تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش خواهد یافت.
ایران در پاسخ به قطعنامه شورای حکام: سانتریفیوژهای پیشرفته جدید راه‌اندازی می‌کنیم
جمهوری اسلامی در واکنش به تصویب قطعنامه انتقادی علیه این کشور از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد شمار زیادی از سانتریفیوژهای پیشرفته خود را به کار خواهد گرفت.
وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی ایران در بیانیه‌ای مشترک که امروز (جمعه) در کانال تلگرامی وزارت خارجه منتشر شد، تأکید کردند که مقام‌های این کشور، پیش‌تر هشدار داده بودند هرگونه اقدام «تقابلی و سوءاستفاده» از شورای حکام برای طرح ادعاهای سیاسی و «غیرمشروع» با واکنش مناسب مواجه خواهد شد.
