در یک فایل صوتی که به تازگی منتشر شده است محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، در مصاحبه با سعید لیلاز اقتصاددان نزدیک به دولت از کارشکنی روسیه در مذاکرات برجام و همچنین تقابل دستگاه دیپلماسی با تصمیمات نظامی و به ویژه نقش قاسم سلیمانی می‌گوید. ساعتی پس از انتشار این فایل سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه ایران این مصاحبه را مخدوش و تقطیع شده خواند. عده ای از ناظران سیاسی انتشار این فایل صوتی با انتخابات ریاست جمهوری در ماه آینده بی ارتباط ندارند.
این مصاحبه ششم اسفند سال ۱۳۹۹ و در قالب برنامه‌ای با عنوان “تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید” ضبط شده و متن کامل آن که بیش از ۳ ساعت است به دست بی بی سی فارسی رسیده است.
به گزارش این شبکه ی خبری، در بخشی از این مصاحبه آقای ظریف با اشاره به کارشکنی روس‌ها درباره برجام می‌گوید روس ها فکر نمی‌کردند برجام به نتیجه برسد و در هفته‌های آخر که دیدند برجام دارد به نتیجه می‌رسد شروع کردند به طرح پیشنهادهایی جدید. ظریف می‌گوید که در این مرحله روسیه و فرانسه پیشنهاد دادند که ایران هر ۶ ماه یک بار موظف به تمدید مجوز از شورای امنیت برای ادامه توافق هسته ای باشد. یعنی ایران مجبور بود هر شش ماه یک بار با ۵ عضو ثابت و ۱۰ عضو غیرثابت شور مذاکره کند تا برجام تمدید شود.
ظریف همچنین گفت “کافی است اتفاقاتی که در شش ماه بین نهایی شدن برجام تا به اجرا در آمدن آن رخ داد را مرور کنید، یعنی از تیرماه ۱۳۹۴ تا دی آن سال. آخرین این اتفاقات حمله به سفارت عربستان و گرفتن دو کشتی آمریکایی بود. اولینش سفر سردار سلیمانی به روسیه بود”.
او در پاسخ به این سوال که آیا سفر قاسم سلیمانی به عراق تحت کنترل وزارت خارجه بود گفت “سفر آقای سلیمانی به روسیه به اراده مسکو شکل گرفت نه به اراده ما”.
ظریف با اشاره به نارضایتی روسیه از برجام گفت “اراده روسیه به آن بود که دستاورد وزارت خارجه ایران را نابود کند”.
به گفته ظریف روس‌ها آقای سلیمانی را با این هدف به مسکو دعوت کرده بودند. او می‌گوید “روسیه زمانی پذیرفت آقای سلیمانی به روسیه برود که برجام امضا شد”.
ظریف در این فایل صوتی می‌گوید “ما ادعا می‌کنیم که آقای سلیمانی پوتین را به جنگ کشید. اما پوتین تصمیمش را گرفته بود. پوتین وارد جنگ شد، اما با نیروی هوایی، اما نیروی زمینی ایران را هم به جنگ کشید. ما تا آن زمان نیروی زمینی نداشتیم. سوری‌ها و اعراب و افغانی‌ها و داوطلبان بود”.
به گفته ظریف، قاسم سلیمانی در ماه بهمن ۹۳ درخواست سفر به مسکو را مطرح کرده بود اما روس‌ها در تیر ۹۴ قاسم سلیمانی را دعوت کردند به مسکو برود، در شرایطی که تصمیمشان را برای دخالت در سوریه گرفته بودند . او می‌گوید تا قبل از ورود روسیه، نیروهای زمینی ایران در حال جنگ در سوریه نبودند و پس از آن بود که درگیر شدند.
ظریف می‌گوید “چرا روسیه در حالی که می‌توانست از روی مدیترانه خاک سوریه را بزند اما از روی ایران زد. چرا هواپیماهای روسیه از روی ایران پرواز کردند. این اتفاق‌ها همه مال بعد از برجام است”.
به گفته ظریف روسیه در هفته آخر امضای برجام حداکثر تلاشش را کرد که برجام به نتیجه نرسد. او در همین زمینه به عکس مشهور وزرای خارجه کشورها پس از برجام اشاره می‌کند که در آن وزیر خارجه روسیه غایب است.
ظریف در این فایل صوتی تاکید دارد که “ما هزینه میدان کردیم. میدان هزینه ما نکرد”. اشاره وی به سیاست جنگی ایران در منطقه و اختلاف او با تصمیم‌گیران نظامی ایران است.
ظریف می گوید پس از برجام هنگامی که ایران خرید هواپیمای بوئینگ و ایرباس را آغاز کرد و شرکت هواپیمایی ایران ایر از فهرست تروریستی آمریکا خارج شد، با فشار قاسم سلیمانی “سفرهای شرکت هواپیمایی هما به سوریه اضافه شد”.
وزیر امور خارجه ایران می گوید ۲۶ دی ۹۴ ایران ایر از فهرست تحریم های تروریستی آمریکا خارج شد. در خرداد ۹۵ جان کری، وزیر وقت امور خارجه آمریکا، به همتای ایرانیش گفت از روزی که آمریکا هواپیمایی جمهوری اسلامی را از فهرست تحریم ها خارج کرده، پروازهای هما به سوریه ۶ برابر شده است؛ و وی نقل می کند که به آقای کری گفته این امکان ندارد، چون پرواز به سوریه را ایران ایر انجام نمی‌دهد و ماهان انجام می دهد.
به روایت وزیر خارجه ایران، بعد او از آخوندی وزیر وقت راه پرس و جو کرده و وزیر هم گفته چنین چیزی راست نیست. سپس آخوندی از فرهاد پرورش مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران پرسیده و او گفته خبر درست است و پروازهای هما به سوریه زیر فشار قاسم سلیمانی افزایش پیدا کرده است.
به بیان ظریف او در دیدار با قاسم سلیمانی پرسیده چرا دارد از هما استفاده می کند و چرا به روال گذشته از ماهان استفاده نمی شود؟ قاسم سلیمانی جواب داده “چون هما امن تر است”.
او می گوید سلیمانی درواقع معتقد بوده چون “میدان” اصل است، فرضا اگر استفاده از هما ۲ درصد نسبت به ماهان مزیت داشته باشد باید از هما استفاده کرد، ولو آنکه ۲۰۰ درصد به دیپلماسی کشور هزینه بخورد. ظریف معتقد است اساسا در ایران “حکمیت دوگانه” وجود ندارد و حاکمیت یگانه وجود دارد چون این، “میدان” است که تصمیم می‌گیرد.
ظریف می گوید او و قاسم سلیمانی “احساس می‌کردند” باید با یکدیگر هماهنگ باشند. اما به گفته ظریف او بیشتر دیپلماسی را برای میدان هزینه کرده است تا میدان برای دیپلماسی.
ظریف می‌گوید “هر بار که من برای مذاکره رفتم این قاسم سلیمانی بود که این خاصیت و نکته را بگیری.. یعنی دیپلماسی هزینه این شود که شما در حلب و ادلب می‌خواهید کاری کنید”. او می‌گوید اما در مقابل قاسم سلیمانی زیر بار نمی رفت که از هواپیمای ایران ایر برای خط ایران و سوریه استفاده نکنند.
در بخشی از این فایل سعید لیلاز خطاب به محمد جواد ظریف می گوید انتشار این فایل به تصمیم خود ظریف، حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس جمهوری و دیگر مسئولان باز می گردد.
تفاوت برجام و قطعنامه ۵۹۸
ظریف در بخشی دیگر از این مصاحبه می‌گوید که در اوایل دهه ۹۰ خورشیدی در پاسخ به سوالی از سوی روحانی و خاتمی درباره سیاست خارجی ایران، به آنها گفته است که “یک گروه کشور را انداخته است در یک چاهی و آن چاه، چاه هسته‌ای است.”
ظریف تاکید می‌کند که می‌شد از آن وضعیت پرهیز کرد.
او در پاسخ به سوال لیلاز در خصوص مقایسه توافق هسته ای برجام و قطعنامه ۵۹۸ که به جنگ ایران و عراق خاتمه داد می‌گوید که وی در هر دو مذاکرات حضور داشته است و اضافه می‌کند که “حتما برجام دست‌آورد بسیار بزرگ تاریخی است و حتما بزرگتر از ۵۹۸ است.”
اما وی در ادامه می گوید که قطعنامه ۵۹۸ “یک تفاوت” داشت و آن اینکه “آنها که در زمان مذاکره حضور داشتند لااقل از پشت خنجر نمی‌خوردند.”
اصابت موشک به هواپیمای اوکراینی
ظریف با اشاره به اصابت موشک سپاه به هواپیمای اوکراینی می‌گوید که وی ظهر جمعه (هواپیمای اوکراینی روز چهارشنبه ۱۸ دی ۱۳۹۸ / ۸ ژانویه ۲۰۲۰ مورد اصابت موشک قرار گرفت) به جلسه ویژه‌ای که در دبیرخانه شورای امنیت گذاشته بودند رفته است.
وزیر امور خارجه ایران می گوید که در آنجا گفته است که اکنون دنیا می‌گوید که موشک به این هواپیما اصابت کرده است؛ و اضافه می‌کند که به افراد حاضر در جلسه گفته است که “اگر واقعا موشک خورده بگین که ببینیم ما چگونه می‌توانیم آن را علاج کنیم.”
ظریف سپس قسم می‌خورد که آنگونه با وی برخورد کردند که وی “کفر ابلیس” گفته است و اضافه می‌کند که به وی گفته‌اند که “برو برو توییت بزن تکذیب کن. در صورتیکه صبح پنجشنبه (۱۷ دی) آقایان می‌دانستند که (به هواپیما) موشک خورده است؛ یا بعد از ظهر چهارشنبه. “
واکنش وزارت خارجه ی جمهوری اسلامی
سخنگوی وزارت خارجه ی جمهوری اسلامی نسبت به انتشار این فایل صوتی واکنش نشان داد و از جمله مدعی شد که این گفتگو هفت ساعت بوده است و نه آن طور که در خبرگزاری های خارجی گزارش شده سه ساعت.
سخنگوی وزارت خارجه در این تکذیبه تلاش کرده است اتهامات ظریف به قاسم سلیمانی را تاکید کند و در مورد ادعای او نسبت به مخالفت روسیه با قرارداد برجام پاسخی نداده است. وی گفته است: دوستی دیرینه و قرابت‌های محمد جواد ظریف با شهید سردار سلیمانی بر کسی پوشیده نیست.
به گزارش ایرنا از مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت خارجه، سعید خطیب زاده عصر یکشنبه در پاسخ به سوال خبرنگاران در خصوص فایل صوتی مخدوش منتشر شده در برخی رسانه‌ها با صدای وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی در خصوص قاسم سلیمانی اظهار داشت: فایل صوتی منتشر شده از دکتر ظریف یک فایل تقطیع شده و گزینشی از یک گفت وگوی داخلی هفت ساعته است که به هیچ وجه منعکس کننده میزان احترام، تعاریف مفصل و تقدیرهایی که ایشان در ادامه گفت وگو به تفصیل از تدبیر، خرد، رشادت و نقش منحصر بفرد سردار سلیمانی در توفیقات منطقه ای جمهوری اسلامی ایران دارند، نیست.
وی با بیان این‌نکته که دوستی دیرینه و قرابت های دکتر ظریف با سردار سلیمانی بر کسی پوشیده نیست، افزود: این گفت وگو صرفا برای ثبت در حافظه سازمانی دولت تدبیر و امید ضبط شده بود و قرار به انتشار آن نبوده است و معلوم نیست توسط چه افرادی و با چه اهداف و نیاتی به صورت گزینشی در فضای مجازی منتشر شده است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در پایان با بیان اینکه متاسفانه با توجه به افزایش بی اخلاقی‌های سیاسی که این روزها به صورت فزاینده شاهد آن هستیم، یادآورشد: باید منتظر تقطیع و پخش بخش های گزینشی دیگری از این گفت وگو و یا موارد مشابه هم باشیم.
خطیب زاده تاکید کرد: در صورت موافقت نهادهای ذیربط کل گفت وگوی هفت ساعته منتشر خواهد شد.
